Όλο και περισσότεροι μαθητές σήμερα, όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, κυριεύονται από άγχος κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Μια πρόσφατη μελέτη από την Ένωση Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου, διαπίστωσε πως ο αριθμός των μαθητών που βιώνουν «συντριπτικό άγχος» έχει αυξηθεί από 28% σε 34% μέσα σε μόλις δύο χρόνια. Η ίδια έρευνα αναφέρει επίσης ότι πολλοί μαθητές σε αρκετές περιπτώσεις λόγω του άγχους μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, επιθετική συμπεριφορά και σε πιο ακραίες περιπτώσεις να βιώσουν μέχρι και κρίσεις πανικού.
Είναι προφανές λοιπόν, ότι η ψυχική κατάσταση των μαθητών μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά αρνητικά από το άγχος και την πίεση που δημιουργούν οι σχολικές/ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις και το συνολικό περιβάλλον εκπαίδευσης. Είναι πολύ σημαντικό, τόσο οι γονείς και οι καθηγητές αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές, να βρουν πρακτικούς τρόπους ώστε να ανταπεξέλθουν και να αντιμετωπίσουν το άγχος και τις επιπτώσεις αυτού τους. Στο άρθρο αυτό, θα αναλύσουμε τις πιο συνήθεις αιτίες που προκαλούν το άγχος των μαθητών, αλλά και ορισμένες συμβουλές για την αντιμετώπιση του άγχους.
Ποιοι παράγοντες ανεβάζουν σημαντικά τα επίπεδα άγχους στους μαθητές?
Ένας μαθητής σήμερα έχει ένα τόσο επιβαρυμένο πρόγραμμα, όσο και ένας ενήλικας που εργάζεται κανονικά. Πρέπει να παρακολουθεί και να διαχειρίζεται πολλά και διαφορετικά μαθήματα στο σχολείο ή τη σχολή του, που παρόλο μπορεί να μην τον ενδιαφέρουν εξίσου όλα, οφείλει να αποδίδει σωστά σε όλα, ώστε να προβιβάζεται και να αποφοιτεί.
Ένας ακόμη λόγος που επιφορτίζει το ήδη υψηλό άγχος απόδοσης των μαθητών, μπορεί να σχετίζεται με τον επιπλέον φόρτο εξωσχολικών εργασιών και μαθημάτων που παρακολουθεί. Οι περισσότεροι μαθητές για να αποδίδουν καλύτερα, δεν περιορίζονται μόνο στις παραδόσεις μαθημάτων εντός σχολείου ή πανεπιστημίου, αλλά παρακολουθούν επιπρόσθετα ιδιαίτερα και φροντιστηριακά μαθήματα. Όλο το παραπάνω τρίπτυχο (σχολείο/φροντιστήριο/ιδιαίτερα) λειτουργεί συσωρευτικά ως προς το αυξανόμενο άγχος, καθώς το κάθε ένα έχει αυτοτελή μελέτη και προετοιμασία. Ένα γεμάτο πρόγραμμα ημέρας από συνεχόμενη μελέτη, παρακολούθηση και εξέταση, οδηγεί μαθηματικά σε καταστάσεις υψηλού στρες, ιδιαίτερα σε περιόδους υψηλών απαιτήσεων (πχ εξετάσεις). Επιπροσθέτως, ένα πολύ φορτωμένο ακαδημαϊκό πρόγραμμα οδηγεί σε διάχυση της προσοχής και λειτουργεί αρνητικά ως προς τις υψηλές επιδόσεις, αφού δεν επιτρέπει να αφοσιωθούν αποτελεσματικά σε μια εργασία τη φορά οι μαθητές/σπουδαστές.
Το γεγονός ότι το πρόγραμμα των μαθητών είναι μόνιμα επιβαρυμένο αποκλειστικά και μόνο με μαθήματα και διάβασμα, δεν τους αφήνει ελεύθερο χρόνο να ασχοληθούν με διαφορετικές (πιο ευχάριστες) δραστηριότητες. Με αυτό το τρόπο, όταν ένας μαθητής, δεν βρίσκει λίγο χρόνο για να χαλαρώσει και να αποσυμπιέσει το μυαλό του (πχ κάνοντας ένα άθλημα ή παίζοντας ένα παιχνίδι ή και μία απλή βόλτα) και βρίσκεται μόνιμα σε έναν αγώνα να τα προλάβει όλα και να είναι ικανοποιημένος από την επίδοσή του, είναι φυσικό επόμενο να αγχώνεται περισσότερο (φαύλος κύκλος) και να πέφτει η όρεξη του ως προς της επίτευξη του στόχου του, άρα αρκείται σε μία κατάσταση καθημερινής μαθητικής «επιβίωσης».
Κάτι ακόμα που συνδράμει στην αύξηση του άγχους των μαθητών, είναι ο μεγάλος εσωτερικός ανταγωνισμός με τους συμμαθητές τους, για το ποιος θα αποδώσει καλύτερα και ποιος ενδεχομένως μελλοντικά θα γίνει πιο επιτυχημένος. Αυτή η σύγκριση, πραγματικά λειτουργεί καταστροφικά ως προς το χτίσιμο μιας υγιούς προσωπικότητας και ισοπεδώνει τη διαφορετικότητα και τα μοναδικά ταλέντα και χαρίσματα των μαθητών. Οι εξετάσεις και οι αξιολογήσεις, δεν αποτυπώνουν μόνο την πρόοδο ή την επιτυχία των μαθητών, αλλά δυστυχώς πολλές φορές χρησιμοποιούνται εσφαλμένα ως ένα μέσο ανταγωνισμού που εντείνει ακόμη περισσότερο το άγχος των μαθητών, χωρίς να τους δίνει κίνητρο να βελτιωθούν σε ατομικό επίπεδο.
Το υψηλό άγχος των μαθητών και σπουδαστών τη περίοδο των εξετάσεων
Όσο πλησιάζει η περίοδος των εξετάσεων, τόσο περισσότερο αυξάνεται και το επίπεδο άγχους των μαθητών. Αυτό είναι απόλυτα φυσικό όταν οι απαιτήσεις για υψηλούς βαθμούς και προαγωγή είναι αυξημένες και ο ανταγωνισμός είναι υψηλός. Το άγχος των εξετάσεων, είναι μια από τις συνιστώσες του συνολικότερου άγχους που χαρακτηρίζει τους μαθητές. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι το 20% των φοιτητών έχει σοβαρό θέμα διαχείρισης άγχους, ενώ το 50% χαρακτηρίζεται από πιο μέτρια επίπεδα άγχους κατά τις περιόδους των εξετάσεων. Όσα περισσότερα γνωρίζουν οι ίδιοι οι μαθητές για την αρνητική επίδραση του άγχους στις επιδόσεις τους, τόσο πιο εύκολα θα μπορέσουν να αντιληφθούν πόσο σημαντικό είναι να το διαχειριστούν και να το μετατρέψουν προς όφελός τους σε παραγωγικό κίνητρο.
Οι παράγοντες και οι αιτίες που προκαλούν άγχος στις εξετάσεις
- Το επίπεδο ενδιαφέροντος για το μάθημα:
Όταν ένα μάθημα δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για έναν μαθητή, το αντιμετωπίζει πιο αδιάφορα κατά την σχολική περίοδο, με αποτέλεσμα υποσυνείδητα να μεταφέρει το όποιο άγχος (έστω και μικρό) στη διεξαγωγή των εξετάσεων. Η προσωπική του αντίληψη πως δεν έχει προετοιμαστεί σε βάθος χρόνου σωστά, είναι πιο πιθανό να τον κάνουν να ανησυχεί περισσότερο για τις επερχόμενες εξετάσεις του. Ένας μαθητής που δεν έχει δώσει την απαραίτητη προσοχή σε ένα συγκεκριμένο μάθημα, το άγχος του όσο πλησιάζει η εξέτασή του όλο και αυξάνεται και πολλές φορές μπορεί να παραιτηθεί από το συσσωρευμένο στρες και να «σηκώσει τα χέρια ψηλά».
- Η δυσκολία συγκράτησης πληροφοριών στη μνήμη:
Αν κάποιος μαθητής δυσκολεύεται να θυμηθεί και να συγκρατήσει πληροφορίες από τις παραδόσεις ή τις σημειώσεις ενός μαθήματος, μπορεί να αισθανθεί μεγαλύτερη πίεση και άγχος για τις εξετάσεις, καθώς γνωρίζει ότι η μνήμη του θα δοκιμαστεί πρακτικά στις εξετάσεις.
- Εξωτερικά στρεσογόνα γεγονότα:
Ένας ακόμη λόγος που σχετίζεται με την αύξηση του άγχους την περίοδο των εξετάσεων, είναι αν συμβεί οποιοδήποτε άλλο στρεσογόνο γεγονός την ίδια περίοδο και τους αποσπάσει την προσοχή ή τους δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερο άγος. Αυτό, μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση και το άγχος των εξετάσεων να πολλαπλασιαστεί και να εμποδίσει την απόδοση του μαθητή. Σχέσεις που αφορούν στην οικογένεια ή άλλα αγαπητά πρόσωπα, κακοτοπιές και ατυχήματα, ένα πρόβλημα υγείας κτλ. , μπορούν να αποσυντονίσουν εντελώς τη διάθεση και τη συγκέντρωση ενός μαθητή που εξετάζεται, όσο καλά και αν έχει προετοιμαστεί. Σε αυτή τη περίπτωση, η ικανότητα του μαθητή να αποκοπεί νοητικά (μόνος του ή με βοήθεια) από το εξωτερικό γεγονός για το διάστημα της εξέτασης, είναι εξαιρετικής σημασίας.
- Ο φόβος της αποτυχίας:
Ένα πολύ συχνό νοητικό εμπόδιο που εντείνει σημαντικά το άγχος των μαθητών και ιδιαίτερα την περίοδο των εξετάσεων είναι ο φόβος της αποτυχίας. Όταν ένας μαθητής φοβάται ότι η όποια αποτυχία είναι απόλυτη και περιορίζει τις μελλοντικές του επιλογές, τότε το άγχος των εξετάσεων μπορεί να αγγίξει επικίνδυνα όρια. Όταν η έννοια της αποτυχίας (στην αντίληψη του μαθητή) είναι τόσο απόλυτη, αυξάνει τον φόβο κατακόρυφα και δημιουργεί ένα αίσθημα ότι έχουν μια και μοναδική ευκαιρία.
Συμπέρασμα
Παραπάνω, αναφέραμε κάποιες από τις αιτίες που προκαλούν άγχος στους μαθητές τόσο κατά την περίοδο μαθήτευσης όσο και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να αντιληφθούν ουσιαστικά την εξαιρετικά αρνητική επίδραση του άγχους, όχι μόνο στις επιδόσεις τους, αλλά και στην ψυχική τους υγεία. Οφείλουν λοιπόν, να μπορέσουν να βρουν τρόπους να το εντοπίζουν έγκαιρα και να το διαχειρίζονται επιτυχώς πριν αυτό τους καταβάλλει και να το μετατρέπουν σε κάτι δημιουργικό και παραγωγικό στη μαθητική διαδρομή τους.
